Werkkampen in Azië
In maart 1942 worden alleen al op Java 56.000 militairen uit het Koninklijk Nederlands-Indisch leger en de Koninklijke Marine krijgsgevangen gemaakt. Het Japanse bestuur besluit de krijgsgevangenen in te zetten als dwangarbeiders in de Japanse oorlogsindustrie en in de constructie van militaire bouwwerken zoals spoorlijnen en vliegvelden op locaties door geheel Azië.
Voor elke biels een dode – werkkampen in Azië
Vanaf september 1942 begint de uittocht naar onder andere Oost-Indonesië, Sumatra en Thailand. De krijgsgevangenen worden samen met romusha’s, de Indonesische dwangarbeiders, in overvolle schepen getransporteerd. De leefomstandigheden aan boord zijn erbarmelijk en de tocht levensgevaarlijk omdat de ongemarkeerde schepen doelwit zijn van geallieerde torpedojagers en bommenwerpers. 22.000 (geallieerde) krijgsgevangenen laten op de zogenoemde hell ships het leven.
De krijgsgevangenen worden op verschillende opeenvolgende locaties ingezet. Ruim 18.000 krijgsgevangenen worden bijvoorbeeld eerst ingezet in Singapore om daarna verder te werken aan de beruchte Birma-Siamspoorlijn. Hier geldt: Voor iedere dwarslegger één dode. Zo’n 27% van de tewerkgestelde krijgsgevangenen overlijdt, onder romusha’s is dit percentage zelfs 80%. Ook de Pakan-Baroe spoorlijn op Sumatra is een dodenroute. Na de afronding van de werkzaamheden, worden overlevenden verscheept naar de mijnen en scheepswerven van Japan, waar het dodental verder oploopt. Hier eindigt de bizarre dodentocht door Azië met het vallen van de atoombommen.
‘Groep van 5’. Tekenaar onbekend (NIOD)
De entomoloog dr. Hendrik de Fluiter (1907-1970) was een van de krijgsgevangenen die door de Japanners te werk was gesteld aan de Birma-spoorlijn. Fragmenten uit zijn dagboek zijn – samen met de getuigenissen van een tiental andere dwangarbeiders – terug te lezen in de bundel De Japanse bezetting in dagboeken. De Birma-spoorlijn. In de laatste jaren van zijn gevangenschap wordt De Fluiter door de Japanners ingezet om onderzoek te doen naar de bestrijding van malaria. Hij overleeft het kamp, zijn echtgenote overleeft de oorlog niet.
De Japanse bezetting in dagboeken. De Birma-Siam spoorlijn. (Bert Bakker, samengesteld door Mariska-Heijmans van Bruggen).