Elk jaar wordt er tijdens de Nationale Herdenking 4 mei op de Dam een krans gelegd voor álle burgers die zijn omgebracht of omgekomen in Azië, als gevolg van verzet, internering, oorlogsgeweld, uitputting, honger en dwangarbeid tijdens en direct na de Japanse bezetting en de daaropvolgende koloniale oorlog.
Lees hieronder wie de afgelopen jaren de kransen hebben gelegd en op welke andere manieren er stil gestaan werd bij de oorlogsslachtoffers in Nederlands-Indië.
Herdenking 4 mei 2023
In de aanloop naar 4 mei zendt het Nationaal Comité 4 en 5 mei een aantal stiltespots uit. Een daarvan is van Bibi Breijman.
Haar oma is nog een klein meisje als zij in de Tweede Wereldoorlog samen met haar moeder in een jappenkamp op Java wordt opgesloten. Daar ziet ze met eigen ogen hoe haar moeder wordt afgeranseld omdat zij eten voor haar kind heeft gestolen. Na de oorlog vlucht zij per schip naar Nederland, met haar herinneringen als enige bezit. Het oorlogstrauma dat haar veel te jong groot maakte, maakt haar nog dagelijks klein. Op 4 mei denkt Bibi aan alle mensen zoals haar oma. Mensen die de oorlog hun leven lang met zich meedragen. Daarom is zij om acht uur twee minuten stil. Jij toch ook?
De krans voor alle burgers die zijn omgebracht of omgekomen in Azië, als gevolg van verzet, internering, oorlogsgeweld, uitputting, honger en dwangarbeid tijdens en direct na de Japanse bezetting en de daaropvolgende koloniale oorlog werd dit jaar gelegd door mevrouw E. Bannink-Hartman en haar kleindochter Jonne en kleinzoon Lars en mevrouw Wuite-Zeijdel en haar kinderen.
Kleinzoon Lars Bannink is voorzitter van de Stichting Herdenking Birma Siam en Pakan Baroe Spoorweg. Kleindochter Jonne Bannink draagt de volgende tekst voor:
Mijn 100-jarige oma werd met haar ouders gevangen genomen door de kempetai. Samen met haar moeder overleefde zij het vrouwenkamp Halmaheira. Haar vader heeft ze nooit meer gezien.
Op de boot terug naar Nederland ontmoette ze mijn opa die de verschrikkingen van de BirmaSiam Spoorweg had overleefd.
Ondanks alles laat zij zien hoe je het leven kunt aanvaarden zoals het komt. Onverzaakt en ongebroken.
Voor al die levens die zijn getekend door de oorlog in Azië legt zij vandaag een krans.
Dochter Karin Wuite: Mijn moeder zat als klein kind in interneringskampen samen met haar pleegmoeder en pleegzuster. Ze herinnert zich de vernederingen, mishandelingen en de honger en de gevaarlijke evacuatie uit het kamp. Ze overleefde ternauwernood.
Vandaag legt zij een krans ter nagedachtenis aan alle onschuldige slachtoffers in Zuidoost Azië, ter ere aan hen die grote offers hebben gebracht voor onze vrijheid.
Herdenking 4 mei 2022
Voorafgaand aan de herdenking werd in de Nieuwe Kerk een getuigenis uitgesproken door Iwan Faiman, zoon van PI-lid en verzetsstrijder Slamet Faiman. Iwan Faiman strijd al jaren voor erkenning van de Indonesische verzetstrijders.
Het Indonesisch verzet is op verschillende fronten actief geweest tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Indonesiërs organiseerden zich in de verboden en ondergedoken Indonesische politieke organisatie Perhimpunan Indonesia en werkten samen met het Nederlandse verzet. Het Indonesisch verzet is echter altijd onderbelicht gebleven.
De krans voor alle burgers die zijn omgebracht of omgekomen in Azië, als gevolg van verzet, internering, oorlogsgeweld en uitputting tijdens en direct na de Japanse bezetting, werd in 2022 gelegd door Isabelle (Jessy) Keasberry – Chevalier en Joost van Bodegom. Het verhaal van Isabelle (Jessy) Keasberry – Chevalier was in het voorjaar van 2022 ook te zien en te horen in de tentoonstelling ‘ONS LAND – Dekolonisatie, generaties, verhalen’ in Museum Sophiahof. Joost van Bodegom (1936) is oud-voorzitter van Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij met zijn moeder, broer en zusje geïnterneerd in de jappenkampen Galoehan, Banjoebiroe 10 en 11 op Java.
Ditte, kleindochter van Joost van Bodegom, sprak de volgende woorden: “Mijn beide grootvaders hebben de Japanse concentratiekampen en daarna de Bersiap overleefd. Mijn opa Willem leeft helaas niet meer Vandaag legt mijn opa Joost een krans en denkt dan aan alle onschuldige burgers die in Azië zijn omgebracht in de Tweede Wereldoorlog en daarna. Door de verhalen van mijn grootvaders ben ik mij ervan bewust dat het doorvertellen en het blijven herdenken heel belangrijk zijn”
Kimberly, kleindochter van Isabelle (Jessy) Keasberry – Chevalier zei: “De vader en ooms van mijn oma hebben de Japanse interneringskampen overleefd. Zelf heeft zij met haar moeder ternauwernood buiten de kampen kunnen overleven. Ter nagedachtenis aan alle mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben geleden en zijn omgekomen in Nederlands-Indië en gebieden in Zuid-Oost Azie legt zij vandaag een krans. Ook zodat wij stil staan bij de offers die zij brachten en dat wij onze vrijheid nooit voor lief mogen nemen.”
Herdenking 4 mei 2021
In verband met de coronamaatregelen was de Nationale Herdenking op de Dam op 4 mei 2021 niet openbaar toegankelijk. Er was een kleine groep genodigden aanwezig op de Dam. Naast de kransleggers, sprekers en muzikanten waren er enkele vertegenwoordigers van organisaties van verschillende groepen oorlogsgetroffenen en nabestaanden. Ruim 7 miljoen kijkers volgden de herdenking via NPO 1, 2 en 3 en SBS.
Voorafgaand aan de plechtigheid op de Dam was er een herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk. Tijdens dit programma bracht zangeres Jessica Manuputty samen met Nick Croes en het ensemble van het Metropole Orkest, het gebed Indische Onze Vader ten gehore.
Een Indisch meisje leerde het Onze Vader zingen in het klooster van de zusters Ursulinen in Batavia. Toen zij tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen zat in een jappenkamp zong zij elke avond dit lied. Dit bracht veel gevangenen hoop en troost. Om deze reden wordt dit gezongen gebed het Indisch Onze Vader genoemd.
Kranslegging 2021
Een krans voor alle burgers die zijn omgebracht of omgekomen in Azië, als gevolg van verzet, internering, oorlogsgeweld en uitputting tijdens en direct na de Japanse bezetting wordt gelegd door Thea Meulders. Zij is gastdocent bij Stichting Gastdocenten. Gastdocenten vertellen hun persoonlijke oorlogsverhaal over de Japanse bezetting.
Lees hier het verhaal van Thea Meulders
De 19-jarige Amara van der Elst – kind van een Indische moeder en Hollandse vader – hield een spoken-wordvoordracht tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei op de Dam. Zij haalde net als Roxane van Iperen – die eerder in de Nieuwe Kerk sprak -de ‘honderden ongehoorde verhalen’ aan. Waar de een niet weet, kan de ander aanvullen, vertelde ze, en concludeerde:
“Je hoort de echo in de stilte / niet wie harder schreeuwt / maar stiller denkt / niet wie harder schreeuwt / maar stil herdenkt.”
Herdenking 2020
In 2020 jaar werd de herdenkingsplechtigheid op 4 mei enkel online uitgezonden. Op het scherm zagen we zoon Roy Kerrebijn het verhaal vertellen van zijn vader. De 93 jarige Bol Kerrebijn maakte als buitenkamper met zijn familie de oorlog op Java mee. Kleindochter Guusje Poolman Simons vertelde het verhaal van haar oma, de 86 jarige Dolly Poolman Simons-Meijer die tijdens de oorlog in het kamp zat. Twee scouts legden namens hen de krans voor alle burgers die geleden hebben onder de Japanse bezetting. Eerder op de avond klonk in de Nieuwe Kerk het Indisch Onze Vader.
NOS Herhalingen
De herhaling van de bijeenkomst in De Nieuwe Kerk en de Nationale Herdenking bij het Nationaal Monument op de dam met daarin aandacht voor de slachtoffers die ook door de Nationale Herdenking 15 augustus 1945 worden herdacht, is terug te zien op NPO 1, 2 en 3. Dit jaar is er daarnaast extra aandacht geweest voor de gedeelde geschiedenis vanuit het thema 75 jaar vrijheid op de publieke omroep.
Jaarlijks programma
Voor de genodigden die de herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk hebben bijgewoond zijn zitplaatsen gereserveerd. Er zijn jaarlijks ruim 20.000 belangstellenden aanwezig. Wilt u de herdenking bijwonen, houdt dan rekening met de drukte en let op de aanwijzingen. Voor het jaarlijkse programma zie 4en5mei.nl
Kransleggingen voor álle oorlogsslachtoffers
De eerste krans wordt gelegd door de Koning en Koningin, namens de hele Nederlandse bevolking. Deze krans wordt gelegd vlak voor 20.00 uur, het begin van de twee minuten stilte.
Verschillende groepen oorlogsslachtoffers
Vervolgens worden er vijf kransen gelegd door de eerste generatie oorlogsgetroffenen voor verschillende groepen oorlogsslachtoffers:
- Een krans voor mensen die gevangen werden genomen en vermoord omdat zij in verzet kwamen en opstonden voor de rechten van anderen.
- Een krans voor de meer dan 100.000 Joden, Roma en Sinti die werden vervolgd en vermoord in concentratie- en vernietigingskampen enkel en alleen om wie zij waren.
- Een krans voor hen die het leven verloren door oorlogsgeweld, bombardementen, willekeur, uitputting, honger, gebrek, verwaarlozing en schaarste.
- Een krans voor alle burgers die zijn omgebracht of omgekomen in Azië, als gevolg van verzet, internering, oorlogsgeweld en uitputting tijdens en direct na de Japanse bezetting.
- Een krans voor alle militairen en al het koopvaardijpersoneel, omgekomen in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden tijdens de Tweede Wereldoorlog en nadien in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.
De herdenking heeft een nationaal karakter en daarom worden er geen kransen gelegd door vertegenwoordigers van andere landen die betrokken waren bij de bevrijding van het Koninkrijk of door landen die het Koninkrijk hebben bezet.
Defilé
Voordat het defilé begint leggen vijftig basisschoolleerlingen bloemen. Deze leerlingen hebben meegelopen in de Stille Tocht van Amsterdam. Daarna mag iedereen tijdens het defilé een bloemstuk of krans leggen. Scouts delen bovendien bloemen uit.
Koor 2019 | Nada Nirwana
Nada Nirwana (hemelse klanken) is een a capella koor van de Geredja Indjili Maluku (de Moluks Evangelische Kerk). Het kerkkoor uit Barneveld is in 1972 officieel opgericht. Het koor zingt iedere zondag in de eredienst en tijdens de zogenoemde ‘malam penghiburan’, de troostdienst voor nabestaanden. Bekijk via NOS uitzending gemist via bit.ly/2w3Rcjz vanaf 00:36 de uitvoering.
Mijn oma uit Bandoeng, zat met haar pasgeboren zoontje, tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands Indië in een Japans kamp. Mijn opa werkte als dwangarbeider aan de Birma Spoorlijn.
Voor hen kwam de bevrijding niet op 5 mei, en ook niet op 15 augustus.
Er volgde een koloniale oorlog, waarin mijn moeder werd geboren. Mijn familie moest onderduiken vanwege hun gemengde bloed en loyaliteit aan Nederland. Het lukte hen uiteindelijk naar Nederland te vluchten.
Mijn oma heeft haar ouders nooit meer gezien. Het zijn niet mijn tranen, het zijn de tranen van mijn voorouders, het zijn de verborgen wapens in de hoekjes van mijn ogen.