De dag dat de oorlog voor Nederland een wereldoorlog werd
Vandaag, 80 jaar geleden, op 8 december 1941, kwam Nederland in oorlog met Japan
Paul Blokhuis(staatssecretaris Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en Thom de Graaf (voorzitter Nationale Herdenking 15 Augustus 1945) leggen in de ochtend op 8 december een krans bij het Indisch Monument in Den Haag ter nagedachtenis van alle slachtoffers van de oorlog met Japan.
‘Dit is een dag om bij stil te staan. Precies 80 jaar geleden begon de lijdensweg voor miljoenen mensen in voormalig Nederlands-Indië. Gedurende meer dan drie en een half jaar hebben alle bevolkingsgroepen in Nederlands-Indië enorme wreedheden en geweld ondergaan, met onvoorstelbaar veel slachtoffers tot gevolg. Tot in de vierde generatie is dat oorlogsleed nog voelbaar’.
Thom de Graaf
‘De Tweede Wereldoorlog in Azië is voor 2 miljoen Nederlanders onderdeel van een traumatische oorlogsgeschiedenis. Deze vaak vergeten, vreselijke oorlog begon vandaag 80 jaar geleden en daarom betoon ik hier bij het Indisch Monument namens de overheid mijn medeleven en respect aan de slachtoffers en hun families’.
Paul Blokhuis
Kranslegging bij het Indisch Monument door Paul Blokhuis (links) en Thom de Graaf (rechts)
Het Indisch Monument in Den Haag
De Tweede Wereldoorlog van Nederland in Azië
Op 7 december 1941 valt Japan, bondgenoot van Nazi-Duitsland, de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbour aan. Daarmee is oorlog ook voor Nederlands-Indië onvermijdelijk. Nederland verklaarde op 8 december de oorlog aan Japan, in navolging van de Verenigde Staten en Groot Brittannië. Vrijwel direct vinden Nederlandse lucht- en zeegevechten plaats tegen de oprukkende Japanse troepen. Diverse oorlogsschepen worden vernietigd of beschadigd door Nederlandse onderzeeboten, schepen en vliegtuigen. De slachtoffers en schade aan Nederlandse zijde wordt echter snel groter, met duizenden slachtoffers tot gevolg.
Een van de eerste Nederlandse slachtoffers is de opa van Jet Bussemaker (lid van de raad van advies van de nationale herdenking 15 augustus 1945, oud minister en oud staatssecretaris). Voor haar is 8 december een emotionele dag om bij stil te staan.
‘Die dag is van grote invloed geweest op mijn familiegeschiedenis. Op 8 december 1941 verklaarde Nederland, Japan de oorlog. Voor mijn opa was het een korte oorlog. Vijf dagen na het begin bracht de duikboot waarop hij zat, vier Japanse schepen tot zinken. Twee dagen later verging zijn onderzeeër toen het op een Japanse mijn liep. Slechts één bemanningslid overleefde. Voor mijn toen elfjarige vader begon de oorlog met de dood van zijn vader, mijn opa. Hij bleef achter in toenmalig Nederlands-Indië dat pas maanden later werd bezet door Japan. Mijn familie kwam terecht in gevangenkampen. Ze werden vernederd, gestraft en geslagen. Gelukkig overleefde mijn vader de oorlog, maar de oorlog ging voor hem nooit voorbij.”
Jet Bussemaker
Ter herinnering heeft Jet Bussemaker ook een Melati voor haar vader geplaatst op Indischmonument.nl.
Vervolg van de oorlog
Op 11 januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen op Borneo en Celebes. Het Japanse net sluit zich om Java. Een laatste poging om een deel van de Japanse invasievloot te weerstaan met een tegenaanval van oorlogsschepen mislukt in de slag op de Javazee. Op 1 maart zet Japan de aanval in op Java en ruim een week later, op 9 maart 1942 geeft het Nederlandse leger zich over. De militairen worden krijgsgevangen gemaakt, de Europese inwoners worden in kampen geïnterneerd. Nederlands-Indië wordt door Japan bezet. De Japanse bezetting kost miljoenen Indonesiërs en Chinese Indonesiërs het leven door hongersnoden en dwangarbeid. Meer dan 25.000 Indo-Europese Nederlanders en militairen sterven door geweld, dwangarbeid en uitputting.
15 augustus 1945: het einde van de oorlog
Op 15 augustus 1945 capituleert Japan en komt er een einde aan de Tweede Wereldoorlog in het gehele Koninkrijk der Nederlanden. Het brengt geen vrede. In Indonesië volgt een koloniale oorlog met een enorme ontheemding naar Nederland (en elders in de wereld) tot gevolg. Inmiddels zijn er in Nederland ruim 2 miljoen Nederlanders met wortels in Nederlands-Indië.
Tijdlijn
10 Mei 1940
Duitsland valt Nederland binnen.
7 December 1941
Japan valt marinebasis Pearl Harbour aan.
8 December 1941
Nederland, de Verenigde Staten en Groot Brittannië verklaren Japan de oorlog.
Vanaf 8 december 1941
Nederlandse lucht- een zeegevechten tegen oprukkende Japanse troepen.
11 Januari 1942
Japan valt Nederlands-Indië binnen.
27-28 februari 1942
Slag in de Javazee
1 maart 1942
Invasie van Java
9 maart 1942
Het Nederlandse leger op Java geeft zich over.
15 augustus 1945
Capitulatie van Japan.
© Foto’s kranslegging: Ilvy Njiokiktjien