Want het is al te lang stil
Tot 15 augustus delen wij een reeks verhalen die je binnen een minuut kunt lezen. Want het is al te lang stil geweest. Sta een minuut stil bij 15 augustus 1945: het einde van de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië. 1 minuut stilstaan, dat hoeft niet door te zwijgen. In 1 minuut kun je praten, uitleggen, luisteren, nadenken, discussiëren en samenkomen.
Sta daarom 1 minuut stil bij 15 augustus.
Het verhaal van Helmien Rambaldo in 1 minuut
“Ik zat in 5 VWO toen ik tijdens de herdenking mijn voordracht hield. Dat was op 15 augustus 1998. Ik vertelde dat mijn oma als jonge vrouw met vier kinderen in de kampen Tjihabit en Tjideng zat, maar dat ik nooit met haar daarover heb kunnen praten. Ze overleed een jaar een jaar voordat ik werd geboren. Ook mijn vader heeft mij weinig verteld over zijn kinderjaren in de Japanse kampen, want hij overleed al toen ik pas 13 was. Door die voordracht ben ik me meer in de geschiedenis gaan verdiepen. Ik denk dat het belangrijkste van herdenken is dat we het gesprek gaande blijven houden. Dat zie ik nu ook bij mijn studenten. Je raakt ze het meest als je het gesprek met ze aangaat.“
Het verhaal van Valerie Kopijn
Als je de verhalen hoort van vorige generaties, welke deurtjes worden er dan voor jezelf geopend? Valerie sprak erover met ons.
Het verhaal van Eltjo Ockeloen
‘Er wordt heel vaak aan mij gevraagd waar ik vandaan kom. Als ik dan zeg dat ik Nederlands ben, dan is dat antwoord niet goed genoeg, lijkt het. ‘Dat is niet zo’ zeggen ze dan. Dat maakt mij emotioneel, omdat ik mij juist heel Nederlands voel. Dat mensen dat deel van de Nederlandse geschiedenis niet kennen, vind ik ontzettend jammer.’
Het verhaal over buigen voor de keizer in 1 minuut
“De bevolking toont haar dankbaarheid aan de nieuwe heersers. Dat is het beeld dat de Japanners willen uitdragen. Op deze foto is het moment van respect vastgelegd: de buiging voor de Japanse militair. het lijkt vrijwillig, maar dat is het niet. Op niet buigen voor een Japanse militair of de Japanse vlag staat als straf een flinke afranseling. Dat strenge regime geldt zowel binnen de interneringskampen als daarbuiten. Voor de Indische buitenkampers en anderen die trouw zijn aan Nederland is dit verplicht buigen hét symbool van onderdrukking en vernedering. Hun leven wordt getekend door onzekerheid, armoede, honger en angst. Verzet tegen Japan leidt tot marteling, gevangenschap of executie. Ook buiten het interneringskamp zijn de mensen niet vrij, maar gevangen binnen de onzichtbare muren van een vijandige samenleving.“
Het verhaal van de Japanse invasie in 1 minuut
“Na de aanval op Pearl Harbour op 7 december 1941 verklaart ook Nederland de oorlog aan Japan. Vier dagen later vallen Japanse troepen Nederlands-Indië binnen. Op 11 december 1941 vindt de eerste oorlogshandeling tegen Nederlands-Indië plaats: Ambon wordt gebombardeerd. Vanaf half januari 1942 volgt de invasie. Rond olieraffinaderijen en havens wordt een hevige strijd; Nederlandse vernielingsbrigades vernietigen deze strategische plekken tot grote woede van de Japanners. represaillemaatregeren volgen en de militairen en ambtenaren die hiervoor verantwoordelijk worden gesteld, worden geëxecuteerd.“
Het verhaal van Anna & Emily Kroon
“Indisch zijn is een gevoel dat je met je meedraagt. Gezelligheid, eten, maar ook Indisch zwijgen. Als je meer in je familiegeschiedenis duikt, voel je je ook meer Indisch, want dan leer je de verhalen achter de foto’s kennen. Je voelt je daardoor meer verbonden met je Indische roots.“
Het verhaal van Sanne Menken in 1 minuut
“Mijn opa is Indisch. Tijdens de oorlog leefde hij alleen met zijn moeder buiten het kamp. Mijn oma is wel geïnterneerd geweest. Met haar moeder, broertje en zus zat ze drie jaar in kamp Tjideng. Uit haar verhalen begreep ik dat in de kampen wilskracht ongelofelijk belangrijk was. Daardoor hebben ze de ellende doorstaan. Een herdenking maakt het voor volgende generaties invoelbaar wat voor impact oorlog op mensen heeft. Daar kun je boeken over lezen, maar door te herdenken praten we er ook met elkaar over. De mensen die de oorlog in Indië hebben meegemaakt zijn er straks niet meer om het ons te kunnen vertellen. Daarom moeten wij hun verhalen doorvertellen. Ik zie dat echt als een taak van mijn generatie.”
Het verhaal van Bruce Siemens in 1 minuut
“Door onderzoek te doen over mijn Indische familiegeschiedenis, weet ik niet alleen meer over hen, maar ook over mijzelf”
Het verhaal van de hell ships in 1 minuut
In mei 1942 bepaalt het Japanse bestuur dat krijgsgevangenen voortaan als dwangarbeiders worden ingezet in de Japanse oorlogsindustrie en bij de aanleg van vliegvelden en spoorlijnen. De krijgsgevangenen worden samen met Indonesische dwangarbeiders, de zogeheten romoesja’s verscheept naar een voor hen onbekende bestemming.
De leefomstandigheden aan boord zijn erbarmelijk en de tocht levensgevaarlijk omdat de Japanse schepen doelwit zijn van geallieerde torpedojagers en bommenwerpers. Bij de transporten op deze zogenaamde hell ships vallen rond de 22.000 slachtoffers.
De grootste scheepsramp is de torpedering door een Engelse onderzeeër van de Junyo Maru voor de kust van Sumatra op 18 september 1944. Naar schatting komen hier 5.600 personen om: krijgsgevangenen afkomstig uit Nederlands-Indië, Groot-Brittannië, Australië en de Verenigde Staten en ongeveer 4.200 romoesja’s.
Het verhaal van August de Bats in 1 minuut
“15 augustus betekent voor mij stilstaan bij het feit dat er een Tweede Wereldoorlog was in Nederlands-Indië, wat in zekere zin verbonden is, maar ook weer totaal los staat van Nederland. Maar ook stilstaan bij het feit dat we tot de dag van vandaag nog steeds leven met de gevolgen. Dat er 350.000 mensen hier naartoe zijn gekomen, waar nu weer volgende generaties van zijn, die op hun beurt weer stilstaan bij het feit dat hun ouders of opa’s en oma’s hebben geleden. Die kwamen hierheen en hebben iets achtergelaten, want dat zijn wij.”
Het verhaal van Alexandra Tan in 1 minuut
“Mijn vader is Chinees, zijn familie woonde al heel lang in Indonesië. Peranakan Chinezen worden ze genoemd. Voor mijn toespraak was ik bij mijn eigen achtergrond gebleven. Ik vertelde over mijn familie, over de Chinezen in Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezetting.
Na afloop kreeg ik veel brieven. Mensen bedankten me omdat er over deze groep eigenlijk nooit werd gesproken. Voor mij was mijn deelname aan de herdenking waardevol, want daardoor ben ik me verder in mijn afkomst gaan verdiepen. Ik heb mijn grootouders – postuum – beter leren kennen. De herdenking geeft mijn generatie de gelegenheid er vragen over te stellen. Door erover te praten kunnen slachtoffers het verleden verwerken. Wij kunnen hun de grootste eer bewijzen door te zorgen dat er geen volgende oorlog komt.“
Het verhaal van de kampkinderen in 1 minuut
Tijdens de Japanse bezetting werden 34.000 kinderen met hun moeders in Japanse interneringskampen gevangen gehouden. De leefomstandigheden in de kampen waren ronduit slecht. De voeding was eenzijdig en minimaal, evenals de medisch zorg. De overvolle kampen leidden tot slechte hygiënische toestanden. Infectieziektes als dysenterie waren schering en inslag. Vooral de jongste kinderen overleefden het vaak niet, verzwakt als ze waren door ondervoeding.
De meeste nu nog levende ex-kampkinderen waren tijdens de internering nog erg jong. Veel van hen hebben geen bewuste herinneringen aan hun tijd in de Japanse kampen. Daarom werd hun leed minder serieus genomen. ‘Wat niet weet, wat niet deert,’ was het devies. Psychiatrisch onderzoek wees echter uit dat het opgroeien in zo’n onveilige kampsituatie wel degelijk psychische schade kan toebrengen.
Het verhaal van Anne Maagdenberg in 1 minuut
‘Mijn opa was Prisoner of War in Fukuoka. Hij zat bij de mariniers. Mijn oma heeft bij Makassar in een Japans kamp gezeten. Mijn grootouders waren allebei Indisch. Voor mijn toespraak heb ik diep moeten graven. Mijn opa praatte wel over de oorlog, maar dan werden wij kinderen door onze moeders en tantes afgeleid. Mijn opa overleed in 2002. Toen was ik tien. Mijn oma was al twee jaar daarvoor overleden. De mensen vonden het bijzonder dat ik over het kampverleden van mijn grootouders sprak. Na mijn toespraak werd er geapplaudisseerd. Eigenlijk hoort dat niet bij een herdenking. Na afloop was ik geëmotioneerd. Ik miste mijn opa en oma. Ik denk dat ze trots op me geweest zouden zijn.’
Het verhaal van Juul Willemsen in 1 minuut
‘Ik denk dat we de verhalen moeten blijven delen en vragen moeten blijven stellen. Je moet het niet vergeten, je moet het blijven herinneren en blijven herhalen. Ga je vragen stellen aan opa en oma, want als ik had geweten wat ik nu weet, had ik alles opgenomen en alles opgeschreven. Een wijze les, maar als je het nog kan doen, vraag alles, want de verhalen mogen niet weggaan. Dat is echt heel belangrijk.”